Horzel

De Horzel

Hoewel insecten heel nuttig zijn is lang niet iedereen er dol op, integendeel. Een insect die zelfs een beetje angst in boezemt is de horzel. Dit komt mede doordat we maar weinig weten van horzels. De hoogste tijd om je van wat meer info over dit insect te voorzien. Want wat weet jij eigenlijk van de horzel?

De horzel in een notendop

De horzel behoort tot de familie van de wespen. De exemplaren die in Nederland voorkomen kunnen tot zo’n drie en een halve centimeter lang worden. Deze grote is best indrukwekkend en horzels zijn dan ook de grootste wespachtige die er in ons land te vinden zijn. Hoewel je deze insecten overal in Nederland kunt vinden, tref je ze vooral aan in de oostelijke provincies. Naast de grootte van deze insecten herken je de horzel ook aan het karakteristieke zoemende geluid dat je hoort als ze voorbij vliegen. Horzels kunnen je steken, maar in tegenstelling tot wat veel mensen denken, zijn horzels niet agressief. Ze komen wat dit betreft in actie als ze zich bedreigd voelen of als je in de buurt van hun nest komt.

Horzelnest verwijderen

Wat er ook gebeurt, een horzelnest bestrijden dient u over te laten aan de professional. Horzels kunnen lelijk steken en voor ernstige zwellingen zorgen. Een horzelnest verwijderen kunt u daarom het beste overlaten aan mensen die er ervaring in hebben.

Tot zover de horzel in een notendop. In het vervolg van dit artikel gaan we wat dieper in op zaken als leefomgeving, uiterlijke kenmerken, voedsel, vijanden en wat al niet mee zij.

Hoe zien horzels eruit?

Tot nu toe weet je alleen dat een horzel maximaal 3,5 centimeter groot kan worden. Uiteraard valt er veel meer te vertellen over de uiterlijke kenmerken van dit insect. Laten we daar dan ook mee van start gaan. Het lijf van een horzel bestaat uit drie onderdelen, namelijk de kop, het borststuk en het achterlijf.

De kop:

De kop van de horzel valt direct op door zijn grootte. De kop heeft niet die specifieke wespenkleur (zwart-geel), maar juist een rood/oranje achtige kleur. Ook de ogen zijn beduidend anders dan die van andere insecten. Bij een groot aantal insectensoorten zijn de ogen rond, maar dit is niet het geval bij de horzel. De ogen van de horzel zijn ovaal en hebben iets weg van de vorm van “een komma”. Het oog van een horzel bestaat feitelijk gezien uit allerlei kleine oogjes. Het geheel van al deze kleine oogjes noemen we het facetoog. Een horzel heeft kaken waarmee zij hun prooi verorberen. Deze kaken noemen we “mandibels”, die geel van kleur zijn (binnenkant zwart). Bovenop de kop vind je twee antennes die zich het beste laten omschrijven als voelsprieten.

Het borststuk:

Het borststuk, ook wel thorax genoemd, is het gedeelte van het lijf dat direct achter de kop zit. Het borststuk van de horzel dient voornamelijk ter bescherming. Essentiële lichaamsdelen als vleugelspieren en poten worden beschermd door een soort schild. Aan de bovenkant vind je twee paar vleugels, terwijl aan de onderzijde van het borststuk de poten (drie paar) te vinden zijn. De kleur van het borststuk kan verschillen per soort en varieert van zwart tot een ietwat rode kleur. 

Het achterlijf:

Het achterlijf van de horzel is een complex deel van dit insect en volgt direct op het borststuk. In het achterlijf tref je essentiële onderdelen aan als voortplantingsorgaan, spijsverteringssysteem, maar ook de ademhaling is hier ondergebracht. Je begrijpt dat ook dit achterlijf goed beschermd wordt door “verharde platen”. Het achterlijf is zwart-geel van kleur en biedt aan de achterzijde plaats aan de angel. Deze angel is hol en heeft geen weerhaken. Het is een fabeltje dat een horzel na één keer steken dood gaat. Een horzel kan zijn angel namelijk keer op keer gebruiken en heeft dit ook nodig, omdat hij op deze manier zijn prooi dood.

Waar komt de horzel voor?

Horzels kun je in heel Europa tegenkomen. Daarnaast vind je deze insecten in Azië en ook in Noord Amerika. Laten we deze verschillende werelddelen eens nader onder de loep nemen.

Europa:

Binnen Europa kun je de horzel tot in Scandinavië tegenkomen. Met Scandinavië bedoelen we in dit geval het zuiden van Noorwegen, Zweden en Finland. Ook in Duitsland komen horzels voor, maar lang niet meer in die aantallen zoals vroeger. Kijken we naar Engeland, dan zien we dat ook hier horzels voornamelijk voorkomen in het zuiden en zuidoosten van het land. Zoomen we tot slot in op Nederland en België, dan kunnen we concluderen dat horzels in België nauwelijks voorkomen. In ons eigen land komen horzels, zoals je eerder al hebt kunnen lezen, voornamelijk voor in de oostelijke delen van ons land. Dit wil overigens niet zeggen dat horzels in de rest van Nederland niet te vinden zijn.

Azië:

Wat Azië betreft komt de horzel veelvuldig voor in een gebied dat van west naar oost loopt. Je vind deze insecten onder andere in:

• Rusland
• Kazachstan
• Mongolië
• China
• Japan

Noord Amerika:

In Noord Amerika komt de horzel van nature niet voor. In de 19-de eeuw is de horzel vanuit Europa naar dit werelddeel gebracht. Vandaag de dag tref je deze insecten aan in grote delen van Amerika en het zuiden van Canada.

Wat eten horzels?

Horzels zijn heel nuttige insecten, omdat ze andere insecten (voornamelijk vliegen en muggen) doden. Deze insecten dienen niet als voedsel voor de horzel zelf, maar voor hun larven. Ook spinnen zijn wat dit betreft favoriet te noemen. Het voedsel van de horzel zelf bestaat voornamelijk uit suikerrijk plantensap. Dit wordt bijvoorbeeld gevonden in beschadigde bomen en wordt door de horzel als het ware opgelikt. De horzel is bovendien dol op de sappen die te vinden zijn in rijp, op de grond gevallen fruit. Verder “bijten” horzels met hun kaken in takken van planten om hieruit vervolgens de sappen op te zuigen.

De Jacht

Hoewel horzels tot de familie van de wesp behoren, is het gerechtvaardigd om ze een “bezige bij” te noemen. Ze zijn voortdurend op zoek naar voedsel voor hun larven en laten zich hierbij niet uit het veld slaan door nat weer of wat hardere wind. Ook ’s nachts gaat de voedselvoorziening gewoon door, wat uniek te noemen is voor de wespachtige. De nachtvlinder is dan  een favoriete prooi van horzels. Horzels zijn niet bepaald bang aangelegd en gaan prooien die beduidend groter zijn dan hen niet uit de weg. Er zijn voorbeelden van horzels die libellen aanvallen en hierbij als winnaar uit de bus komen. De prooi wordt gestoken met de angel en gedood door het gif dat via de angel wordt ingespoten. Vervolgens zijn de sterke kaken van de horzel aan de beurt. De prooi wordt in kleine stukjes “geknipt” en vervolgens naar het nest gebracht om de larven te voeden.

Vijanden van de horzel

Elk insect heeft zijn vijanden en dit geldt dan natuurlijk ook voor de horzel. Het aantal vijanden is relatief klein, omdat de meeste dieren een steek van een horzel liever uit de weg gaan. De wespendief echter is een roofvogel die juist actief jaagt op horzels. Verder hebben horzels te lijden van parasieten die hun larven als het ware kunnen infecteren. In plaats van nieuwe horzels komen er dan bijvoorbeeld sluipwespen (één van de parasieten) uit de eitjes. De kortschildkever is een insect dat de horzel liever niet tegenkomt in de buurt van hun nest. Deze kever maakt jacht op de larven/eitjes van de horzel. Verder is de mens een vijand va de horzel, maar dat zal je vast niet verbazen.

Voorplanting van de horzel

Qua voortplanting van horzels draait alles om de koningin die aan het einde van het seizoen geboren is. Zij is namelijk de enige die de winter overleeft. De rest sterft aan het einde van de zomer/begin van de herfst. Begin april begint de koningin met het bouwen van een nieuw nest. Voordat ze zich terugtrok voor de winter is ze bevrucht door een mannetje.  Er wordt altijd een nieuw nest gebruikt, zelfs als het nest van het vorig jaar nog niet vernietigd is. In het nieuwe nest zal de koningin haar eitjes leggen. Dit gebeurt meestal rond half mei en de eitjes zijn klein, langwerpig van vorm en hebben een witte kleur. Al na een week of twee komen de eitjes uit en hebben we te maken met larven. Deze larven kunnen rekenen op de verzorging van de koningin zelf. Al snel daarop volgend beginnen de larven zich te verpoppen.

Horzels en de mens

Misschien laat de verhouding tussen mensen en horzels zich het beste omschrijven als een haat-liefde verhouding. Immers, we vinden het maar wat fijn dat horzels vliegen, muggen en spinnen doden, maar daarentegen vinden we het een stuk minder prettig als we gestoken worden door een horzel. De steek van een horzel is behoorlijk pijnlijk te noemen. Echter zal een horzel je niet snel bewust steken of aanvallen. Pas als je in de buurt van hun nest komt is het echt oppassen geblazen, want het nest wordt agressief verdedigd door horzels.

gestoken door horzel?

Het gif van de horzel is voor de mens niet dodelijk. Tenminste, mits je hier niet allergisch voor bent. Het gif is namelijk bedoeld om insecten mee te doden en niet gericht op mens en dier. Blijf je uit de buurt van het nest en maak je geen onverwachte bewegingen in de buurt van een horzel, dan heb je in principe niets te vrezen van deze insecten. In het geval je toch wordt gestoken, dan is het aan te raden om de plek te koelen met bijvoorbeeld een coldpack of een zakje ijsblokjes. Uiteraard zijn er ook tal van middeltjes verkrijgbaar bij drogist en apotheek die de pijn verzachten. Mocht het extreem pijnlijk aanvoelen of de huid zwelt op, dan is het raadzaam om even de huisarts te raadplegen.

Horzel bestrijden?

Zelf de horzel bestrijden is niet aan te raden. Dit ongedierte kan verraderlijk steken en voor veel overlast zorgen. Hoewel wespen voor minder overlast zorgen is een ongediertebestrijder wel aan te raden. Neem daarom altijd contact op met een lokale ongediertebestrijding.